تاریخچه انحصار دخانیات در ایران
ساختمان بنگاه دخانیات ایران
تهران _ خیابان قزوین _ 5 مهر 1316
(روز افتتاح کارخانه)
در سال 1294 برای اولین بار قانون انحصار دولتی دخانیات به تصویب مجلس وقت رسید.
در سالهای 1302 و 1307 تغییراتی در قانون انحصار ایجاد و موازین مربوط به انحصار تحکیم و زمینه آن گسترش یافت. بر اساس قانون مصوب اسفند 1307 حق واردات و صادرات، خرید، فروش، ساخت، واگذاری و حمل و نقل اجناس دخانیه و انواع کاغذ سیگارت و متفرعات آن در سراسر کشور در انحصار دولت قرار گرفت و در پی آن "موسسه انحصار دولتی دخانیات ایران" تأسیس شد.
در سال 1310 قوانین انحصار دخانیات تقویت و به موجب آن حق نگهداری و به کار انداختن ادوات توتون و ماشین های کاغذبری و صحافی کاغذ سیگار و ماشین های سیگارپیچی و متفرعات آن به این مؤسسه اختصاص یافت و کشاورزان نیز موظف به فروش فرآورده‌های دخانی خود به مرکز خرید دولتی شدند و دولت موکلف شد بازار تجاری توتون را بدست گیرد.
متعاقب آن و پس از تامین زمین، ادوات و ماشین آلات و ... در خیابان قزوین (محل فعلی شرکت) اولین کارخانه دولتی تولید سیگارت در سال 1316 در تهران افتتاح گردید.
در سال 1347 مؤسسه انحصار دخانیات ایران با انتقال کلیه دارایی ها و حقوق و دیون به شرکت دخانیات ایران تغییر نام داد و از وزارت "دارایی" آن زمان منفک و به وزارت "تولیدات کشاورزی و مواد مصرفی" پیوست.
در سال 1356 شرکت دخانیات ایران به وزارت صنایع واگذار شد و در سال 1392 (هـ .ش) در راستای اجرای اصل 44 قانون اساسی بخشی از سهام این شرکت به صندوق بازنشستگی فولاد، رسماً غیردولتی اعلام و کلیه وظایف حاکمیتی از دوش شرکت دخانیات ایران برداشته شد و به عنوان یکی از شرکت‌های زیرمجموعه این موسسه معرفی گردید.
مجددا در سال 1398 طی رای هیئت عمومی دیوان عدالت اداری، مبنی‌بر دولتی تلقی نمودن صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد، شرکت دخانیات ایران نیز مشمول قوانین و مقررات حاکم بر شرکت‌های دولتی قرار گرفت.
شرکت دخانیات ایران دارای سه مرکز تحقیقاتی بوده (مرکز تحقیقات و آموزش توتون تیرتاش و ایستگاه‌های تحقیقات توتون ارومیه و رشت) که با در اختیار داشتن کادر علمی متخصص و ورزیده، ضمن اجرای طرح‌های تحقیقاتی و با هدف انجام پژوهش در خصوص جنبه‌های مختلف زراعت و عمل‌آوری توتون، ارائه پشتیبانی‌های فنی و کارشناسی و آموزش کادر ترویجی و توتون‌کاران ، جهت دستیابی به تولید محصولات کم ضرر در حال فعالیت می‌باشد.
این شرکت با دارابودن مراکز تحقیقاتی و بهره‌گیری از دانش روز در خصوص کشت، عمل‌آوری و آماده‌سازی انواع توتون‌های شرقی و غربی در استان‌های گیلان، مازندران، گلستان، آذربایجان غربی و کردستان با ظرفیت تقریبی بیش از 6 هزار تن در سال فعالیت دارد.
توتون‌هایی که در ایران کشت می‌شود از انواع توتون هوا خشک (بارلی)، گرمخانه ای(ویرجینیا) و آفتاب خشک(باسما) است که طی 70 سال اخیر همواره از کیفیت قابل قبولی برخوردار بوده و در برخی از نمایشگاه‌های بین‌المللی جوایز ارزنده‌ای را به خود اختصاص داده است.
شرکت دخانیات ایران به منظور دستیابی به کیفیت مطلوب در تولیدات داخلی، ضمن استفاده از امکانات بالقوه و برخورداری از شرایط مناسب آب و هوایی و نیروی کار متخصص، بهره‌مندی از مراکز پژوهشی، زمین‌های حاصل‌خیز، کارخانجات عمل‌آوری و آماده‌سازی توتون، تولید سیگارت و همچنین بهره‌گیری از امکانات و سرمایه‌گذاری خارجی، مبادرت به مشارکت با کمپانی‌های خارجی نموده تا ضمن تأمین نیاز مصرف داخل کشور حضور موفقی در بازارهای منطقه‌ای و جهانی داشته باشد. شرکت دخانیات ایران به عنوان یکی از اعضای مؤسس در سال 1335 به عضویت سازمان بین‌المللی تحقیقات توتون کرستا درآمده است که از آن زمان بطور فعال با این سازمان جهانی همکاری می‌نماید. کارشناسان و محققین این شرکت با حضور مستمر در سمینارها و همایش‌های این سازمان که به صورت دوره‌ای در یکی از کشورهای عضو برگزار می‌شود، ضمن تبادل اطلاعات علمی و تحقیقاتی در جریان آخرین دستاوردهای حوزه کشت و صنعت توتون قرار می‌گیرند.
شایان ذکر است، شرکت دخانیات ایران با حضور در نمایشگاه بین‌المللی هلند به خاطر مرغوب بودن نوع توتون سیگارت تولیدی، جایزه طلایی این نمایشگاه را به خود اختصاص داده است.
همچنین در زمینه تولید انواع سیگارت، آماده سازی و عمل آوری توتون و تنباکو از امکانات و تاسیسات زیر برخوردار است:
- کارخانجات سیگارت سازی تهران (استان تهران)
- کارخانجات سیگارت سازی رشت (استان گیلان)
- کارخانجات سیگارت سازی ساری (استان مازندران)
-کارخانه دوباره خشک کنی توتون سورک (استان مازندران)
- کارخانجات سیگارت سازی ارومیه (استان آذربایجان غربی)
- کارخانجات سیگارت سازی خوی (استان آذربایجان غربی)
- کارخانجات سیگارت سازی قرق (استان گلستان)
- کارخانه جور ، دسته بندی و تخمیر سریع توتون قرق (استان گلستان)
- کارخانه فرآوری و بسته بندی تنباکوی اصفهان (استان اصفهان)
- کارخانجات سیگارت سازی خمینی شهر (استان اصفهان)